🔊 Άκουσε

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗΣ;

Η αντίληψη και η γνώση είναι θεμελιώδης νοητικές λειτουργίες, οι οποίες μας βοηθάνε να αναγνωρίζουμε τις λειτουργίες των αντικειμένων και να σχεδιάζουμε καθημερινές δραστηριότητες. Αυτή η νοητική λειτουργία, περιλαμβάνει την ικανότητα επεξεργασίας των εξωτερικών ερεθισμάτων, την κατανόηση των χωρικών σχέσεων μεταξύ αντικειμένων και τον οραματισμό εικόνων και σεναρίων (Michelon 2006).

Η αντίληψη και η γνώση είναι η ικανότητα του εγκεφάλου, να αναγνωρίζει μέσω των αισθήσεων, ερεθίσματα τα οποία ήδη γνωρίζει, όπως αντικείμενα, άτομα ή μέρη. Έτσι, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αντίληψης και γνώσης, ένας για κάθε μια σωματική αίσθηση:

• Οπτική αντίληψη και γνώση: η ικανότητα αναγνώρισης διαφορετικών ερεθισμάτων (αντικειμένων, προσώπων, χρωμάτων, σχημάτων), από εξωτερικά και η απόδοση νοήματος σε αυτά.
• Ακουστική αντίληψη και γνώση: η ικανότητα αναγνώρισης διαφορετικών ηχητικών μηνυμάτων με την ακοή.
• Απτική αντίληψη και γνώση: η ικανότητα αναγνώρισης ή ταυτοποίησης διαφορετικών ερεθισμάτων (υφή, αντικείμενα ή θερμοκρασία), με την αφή.
• Οσφρητική αντίληψη και γνώση: η ικανότητα αναγνώρισης διαφορετικών οσφρητικών μηνυμάτων (οσμών), με την όσφρηση.
• Γευστική αντίληψη και γνώση: η ικανότητα αναγνώρισης διαφορετικών ερεθισμάτων (γεύσεων), με γεύση (Neuronup, 2012-2017).

Οι ψυχολόγοι συνήθως κάνουν την διάκριση, μεταξύ αίσθησης και αντίληψης. Οι αισθήσεις είναι αισθητηριακές εντυπώσεις, που ενεργοποιούνται κατά την ανίχνευση περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, ενώ η αντίληψη αναφέρεται στο σύνολο των διαδικασιών με τις οποίες αισθανόμαστε αυτές τις αισθήσεις (Introduction to perception, 2009).

Οι αισθήσεις ενεργοποιούνται όταν, εντοπίζουμε ερεθίσματα στο περιβάλλον που κινητοποιούν αυτές τις αισθήσεις (μυρωδιά, όραση, αφή, ακοή, γεύση) (Introduction to perception, 2009). Τα αισθητηριακά ερεθίσματα που εντοπίζονται από τα μάτια, τα αυτιά, τη μύτη κ.λπ., μετατρέπονται σε αντιλήψεις, αντικειμένων (εικόνες, ήχους, οσμές, γεύση και εμπειρία αφής) (McLeod, 2008). Έτσι, η αντίληψη είναι η οργάνωση, η ταυτοποίηση και η ερμηνεία των αισθητηριακών πληροφοριών, που μας βοηθούν να συμβολίζουμε και να κατανοήσουμε το περιβάλλον. Η αντίληψη δεν είναι η παθητική λήψη των αισθητηριακών ερεθισμάτων, αλλά διαμορφώνεται με τη  μάθηση, τη μνήμη, την προσδοκία και την προσοχή.

Η επεξεργασία των πληροφοριών, μπορεί να γίνεται από πάνω προς τα κάτω ή από κάτω προς τα πάνω. Οι προσεγγίσεις από πάνω προς τα κάτω, περιλαμβάνουν τη γνώση ή τις προσδοκίες ενός ατόμου, οι οποίες καθορίζουν τον τρόπο επεξεργασίας. Σε προσεγγίσεις από κάτω προς τα πάνω, υπάρχουν δεδομένα που συγκεντρώνονται, μέχρι να σχηματιστεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα (Introduction to perception, 2009).

Η οπτική επεξεργασία, αποτελείται από διάφορα στάδια (Marr, 1982): πρώιμη, ενδιάμεση και όψιμη όραση. Στα πρώιμα στάδια, συμβαίνουν διαδικασίες όπως, ο διαχωρισμός της εικόνας από το φόντο, η ανίχνευση των περιγραμμάτων και η ανίχνευση των βασικών χαρακτηριστικών (π.χ. χρώμα, προσανατολισμός, στοιχεία κίνησης). Οι πληροφορίες αυτές φθάνουν στα ενδιάμεσα στάδια, όπου συνδυάζονται σε μια προσωρινή αναπαράσταση ενός αντικειμένου. Στα όψιμα στάδια, η προσωρινή αναπαράσταση αντικειμένου, αντιστοιχεί σε προηγούμενα σχήματα αντικειμένων που είναι αποθηκευμένα στη μακρόχρονη οπτική μνήμη, για την επίτευξη ταυτοποίησης και αναγνώρισης του οπτικού αντικειμένου. Ενώ οι πρώιμες οπτικές διεργασίες, είναι σε μεγάλο βαθμό αυτόματες και ανεξάρτητες από γνωστικούς παράγοντες, τα τελευταία οπτικά στάδια επηρεάζονται περισσότερο από τις γνώσεις μας (Raftopoulos, this issue). Παραδείγματα γνωστικής επιρροής, στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο – που ρυθμίζει την όψιμη όραση – είναι η οπτική αναζήτηση και η προσοχή (Treisman, 1993).

Η διαδικασία της αντίληψης και της αναγνώρισης, μπορεί να χωριστεί σε διαφορετικά στάδια. Πρώτον, υπάρχει η επεξεργασία των βασικών χαρακτηριστικών από τα οποία αποτελείται το αντικείμενο, όπως το χρώμα, το βάθος, η μορφή ή η υφή (Humphreys, Price and Riddoch, 1999, Kolb and Whishaw, 2003). Στη συνέχεια, αυτά τα χαρακτηριστικά, κατηγοριοποιούνται ή ομαδοποιούνται με βάση την ομοιότητα (Humphreys, Price in Riddoch, 1999), και για να γίνει αυτό, χρειάζεται να υπάρχει αλλαγή της προσοχής, μεταξύ των διαφόρων χαρακτηριστικών του αντικειμένου (Kolb in Whishaw, 2003). Η αναπαράσταση μετά την είσοδο του ερεθίσματος, αντιστοιχεί με περιγραφές που υπάρχουν στη μνήμη μας (Humphreys, Price in Riddoch, 1999). Στο τέλος, σημασιολογικές ιδιότητες αποδίδονται στην αναπαράσταση, παρέχοντας νόημα και αναγνωρίζοντας το αντικείμενο (Humphreys, Price in Riddoch, 1999).

Επομένως, η αναγνώριση αντικειμένων είναι, η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις βασικές ιδιότητες ενός αντικειμένου (σχήμα, χρώμα, υφή) και να αποδίδουμε σε αυτό σημασιολογικά χαρακτηριστικά. Είναι επίσης απαραίτητο, να κατανοήσουμε τη χρήση του αντικειμένου, τη σχέση του με άλλα αντικείμενα και την προηγούμενη εμπειρία που είχαμε με το αντικείμενο (Enns, 2004). Οι μορφές της αναγνώρισης περιλαμβάνουν την ταυτοποίηση, την κατηγοριοποίηση και τους διαχωρισμούς. Ο ιππόκαμπος παίζει σημαντικό ρόλο στις λειτουργίες αναγνώρισης αντικειμένων και μνήμης, και είναι πολύ σημαντικός για την οργάνωση της μνήμης αντικειμένων στο χώρο (Kolb in Whishaw, 2003).

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ Η ΓΝΩΣΗ

Η αντίληψη και η αναγνώριση μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας και να προσανατολιστούμε στο περιβάλλον. Μας επιτρέπει να εξερευνούμε τον κόσμο, να παίρνουμε αποφάσεις, να προετοιμαζόμαστε για δράση και να αποφεύγουμε τον κίνδυνο (Introduction to perception, 2009). Για παράδειγμα, η γνώση του χρώματος ή του σχήματος ενός αντικειμένου, βοηθά ένα άτομο να αναγνωρίσει γρήγορα ένα συγκεκριμένο αντικείμενο σε μια σύνθετη οπτική σκηνή (Wolfe and Horowitz, 2004). Είναι πιο εύκολο για μας να είμαστε ανεξάρτητοι ή να αισθανόμαστε αυτοπεποίθηση, για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Με τη βοήθεια της αντίληψης και της γνώσης, τα άτομα διατηρούν τις αγαπημένες τους δραστηριότητες ή την οργάνωσή τους. ‘Έτσι, διατηρούν και την καθημερινότητά τους προσαρμοσμένη στις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες τους. Η αντίληψη και η γνώση είναι ζωτικής σημασίας στην καθημερινή μας απόδοση. Μας φέρνουν ικανοποίηση και μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε τις δυνατότητές μας. Δραστηριοποιούμαστε επίσης, στη κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα: Η ζωή θα ήταν δύσκολη αν δεν μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε τους στενούς συγγενείς μας, να αναγνωρίσουμε το αγαπημένο μας τραγούδι, να προσδιορίσουμε ορισμένα μέρη του σώματός σας ως δικά μας ή να μην αναγνωρίζουμε ποια μαχαιροπίρουνα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε (Neuronup, 2012-2017).

Τέλος, αυτές οι νοητικές λειτουργίες, είναι επίσης σημαντικές στην επικοινωνία και στις κοινωνικές σχέσεις, καθώς μας δίνουν την δυνατότητα να κατανοήσουμε τους ανθρώπους γύρω μας. Μπορούμε να είμαστε καλοί στην διάκριση και την ταυτοποίηση των προσώπων, και αυτή οφείλεται κυρίως στην ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τα πρόσωπα στο σύνολό τους και όχι μόνο ως μεμονωμένα μέρη που δεν συνδέονται μεταξύ τους.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΝΟΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΝΟΙΑ ΤΥΠΟΥ ALZHEIMER

Η αντίληψη και η γνώση ελέγχονται από το δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Η νοητική εξασθένηση, που συμβαίνει στα άτομα με άνοια, οδηγεί σε εξασθενημένη λειτουργία, της οπτικής αντίληψης και της γνώσης. Τα άτομα με Alzheimer, έχουν προβλήματα με την αντίληψη του βάθους, έχουν διαστρεβλωμένη και θολή όραση και μειωμένη ικανότητα να διακρίνουν τις αποχρώσεις των χρωμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, και τα άτομα που πάσχουν από άνοια, δυσκολεύονται στο διαχωρισμό των αντιθέσεων των χρωμάτων.

Τα άτομα με νόσο Alzheimer, μπορούν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην αναγνώριση αντικειμένων, λόγω μειωμένης λειτουργίας της σημασιολογικής μνήμης, η οποία χρησιμοποιείται για την ανάκτηση πληροφοριών σχετικά με την ονομασία και την κατηγοριοποίηση αντικειμένων (Laatu, Jaykka, Portin και Rinne, 2003).

Η Αγνωσία, είναι η αδυναμία επεξεργασίας αισθητηριακών πληροφοριών. Συχνά υπάρχει απώλεια ικανότητας αναγνώρισης αντικειμένων, προσώπων, ήχων, σχημάτων ή μυρωδιών, ενώ η συγκεκριμένη αίσθηση δεν έχει μειωθεί. Οι πιο συχνές στη νόσο του Alzheimer είναι η οπτική αγνωσία και η προσωπαγνωσία.

Η οπτική αγνωσία, είναι μια αδυναμία να συνδυάσουμε δικές μας οπτικές εντυπώσεις, σε ολοκληρωμένα μοτίβα, που οδηγούν στην αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων και συνεπώς στην αδυναμία να τα σχεδιάσουμε ή να τα αντιγράψουμε (Kolb and Whishaw, 2003).

Η προσωπαγνωσία  (ανικανότητα αναγνώρισης προσώπων) εμφανίζεται κυρίως στα αρχικά στάδια της νόσου. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει μόνο το πρόβλημα με την αναγνώριση των προσώπων, αλλά ότι διαταράσσεται η επεξεργασία στο στάδιο της αντίληψης του προσώπου ως οπτικό ερέθισμα,. Τα μεμονωμένα χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως τα μάτια, η μύτη ή το στόμα, δεν θεωρούνται ως σύνολο και ως εκ τούτου δεν αναγνωρίζονται ως πρόσωπο. Αυτό επίσης, δυσκολεύει σοβαρά την επικοινωνία και τον προσανατολισμό του ατόμου σε κοινωνικά περιβάλλοντα.

Καθώς η αντίληψη και η αναγνώριση, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον προσανατολισμό μας, συνήθως στα άτομα με νόσο Alzheimer υπάρχει ο κίνδυνος να περιπλανηθούν και να χαθούν. Το να χαθεί κάποιος με νόσο Alzheimer, συμβαίνει συνήθως όταν βρεθεί το άτομο σε ένα άγνωστο περιβάλλον, όπου δεν γνωρίζουν έναν συγκεκριμένο προορισμό (Christou in Bülthoff, 2000).

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΓΙΑ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΝΟΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ:

Τα κατάλληλα AD-GAMING παιχνίδια:

• Match pairs
• Large pieces jigsaw
• 3D flash chess
• Memo tactile discs

Παρόμοια παιχνίδια:

• Domino
• 3D logic puzzles
• Easy tip
• Katamino
• Classification cards
• Association cards

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Christou, C. in Bülthoff, H.H. (2000). Perception, representation and recognition: A holistic view of recognition. Spatial vision, 13 (2,3), str. 265-275.

Enns, J. T. (2004). The Thinking Eye, The Seeing Brain: Explorations in Visual Cognition. New York: W. W. Norton & Company.

Gnosis (2012-2017). Acquired fromhttps://www.neuronup.com/en/areas/functions/gnosis

Humphreys, G., Price, C., &Riddoch, J. (1999). From objects to names: A cognitive neuroscience approach. Psychological Research , 62, 118-130.

 

Kolb, B. in Whishaw, I.Q. (2003). Fundamentals of human neuropsychology. New York: Worth Publishers.

Laatu S., Jaykka H., Portin R., Rinne J. (2003). Visual object recognition in early Alzheimer’s disease: deficits in semantic processing. ActaNeurologicaScandinavica, 108, 82–89.

McLeod, S. (2008). Visual Perception Theory. Acquired fromhttps://www.simplypsychology.org/perception-theories.html

Michelon, P. (2006). What are Cognitive Abilities and Skills, and How to Boost them?Acquired from https://sharpbrains.com/blog/2006/12/18/what-are-cognitive-abilities/

Introduction to perception (2009). Acquired from http://cognitivepsychology.wikidot.com/cognition:perception

Why people with Alzheimer’s stop recognizing the faces of loved ones? (2016)Acquired fromhttp://neurosciencenews.com/alzheimers-facial-perception-memory-4012/